Η Φιλολογική Στέγη Πειραιώς ιδρύθηκε το 1930 και επί 93 χρόνια συνεχίζει με συνέπεια την δημιουργική προσφορά της στην τοπική, πνευματική και καλλιτεχνική ζωή της πόλης.

Η πρώτη γενική συνέλευση των ιδρυτικών μελών πραγματοποιήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 1930 και ενέκρινε το καταστατικό, που έτασσε ως σκοπό :

«την ανάπτυξιν και τόνωσιν της φιλολογικής και καλλιτεχνικής κινήσεως εν τη πόλει του Πειραιώς δια διαφόρων διαλέξεων καλλιτεχνικών παραστάσεων και φιλολογικών συζητήσεων»

Ακολούθησε η τυπική διαδικασία για την αναγνώριση του σωματείου, που ολοκληρώθηκε με την υπ’ αριθ. 4156/17.11.1930 απόφαση του Πρωτοδικείου Πειραιώς.

Ιδρυτικά μέλη της Φιλολογικής Στέγης ήταν οι εξής Πειραιώτες λογοτέχνες και διανοούμενοι:

Γρηγόρης Θεοχάρης, Κώστας Σούκας, Χρήστος Λεβάντας, Νικόλαος Βλάχος, Χρόνης Σοφράς, Θεόδωρος Μακρής, Παναγιώτης Θεοχάρης, Παναγιώτης Μπατιστάτος, Μενέλαος Γεννάδης, Εμμανουήλ Βλάχος, Αναστάσιος Φράγκος, Λουκία Κακλαμάνου-Βλάχου, Ζωή Τσακασιάνου-Μακρή, Ευδοκία Φράγκου.

Στην προπολεμική περίοδο η δραστηριότητα της Φ.Σ. επικεντρώθηκε στις προσπάθειες για την ίδρυση Λαϊκού Πανεπιστημίου, την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού, την ίδρυση «Καλλιτεχνικής Σκηνής» με σκηνοθεσία του Μιχάλη Κουνελάκη για την παρουσίαση θεατρικών έργων ποιότητας στο Δημοτικό Θέατρο και την πραγματοποίηση σειράς διαλέξεων με ενδιαφέροντα και επίκαιρα για την εποχή θέματα.

Πρώτη διάλεξη, στο Δημοτικό Θέατρο, 14 Δεκεμβρίου 1930 του Αντώνη Πρωτοπάτση με θέμα «Η Λεσβιακή Άνοιξη».

Στην περίοδο της κατοχής αν και η δράση της αναστέλλεται, τα μέλης της, ανταποκρινόμενα στο επιτακτικό κάλεσμα των καιρών, έδινε ένα ιδιαίτερο αγωνιστικό «παρών».

Μετά την απελευθέρωση και κυρίως από το 1950 η Φ.Σ. πραγματοποίησε ένα μεγάλο βήμα αναδιοργάνωσης κάνοντας αισθητή την παρουσία της στον χώρο της πειραϊκής πνευματικής ζωής. Ο τοπικός κι αθηναϊκός τύπος αναφέρονταν συχνά στις δράσεις της. Τέτοια αποκόμματα εφημερίδων φυλάσσονται στο αρχείο της Στέγης.

Από τον κύκλο της Στέγης πέρασε ή συνεργάστηκε ο περισσότερος πνευματικός κόσμος της πόλης.

Από τους κόλπους της αναδείχτηκαν νέοι καλλιτέχνες, συγγραφείς, ποιητές.

Με την δυναμική και την αξιοπιστίας της, έγινε – κι εξακολουθεί να είναι στην συνείδηση κάθε φιλότεχνου Πειραιώτη – αντικείμενο σεβασμού και καταξίωσης.

Έκτοτε συνεχίζει έως σήμερα τις δραστηριότητές της, με σημαντικά επιτεύγματα, από τα οποία, εκτός από τις εκατοντάδες εκδηλώσεις στα γραφεία της, στις αίθουσες άλλων σωματείων, στο Δημοτικό Θέατρο (πριν την ανακαίνισή του, στον κυρίως χώρο και στο φουαγιέ, πρόσφατα στις 8.6. 2016), εντός αλλά κι εκτός των ορίων του Δήμου μας, πρέπει ιδιαίτερα να αναφερθούν τα παρακάτω:

• Η οργάνωση της Ιστορικής Έκθεσης Εικαστικών Τεχνών». Με αναδρομική παρουσίαση έργων Πειραιωτών καλλιτεχνών (1835-1953).
• Η οργάνωση των κύκλων ομιλιών για το Αρχαίο Αττικό Θέατρο με την συνεργασία του ΘΥΜΕΛΙΚΟΥ ΘΙΑΣΟΥ (1954), για τον Νίκο Καζαντζάκη (1957) και για την Πνευματική Ελλάδα (1960-1961).
• Η οργάνωση από το 1962 της Πανελλήνιας  Έκθεσης Θαλασσογραφίας, στα πλαίσια κυρίως της Ναυτικής Εβδομάδας. Συνολικά έως το 2008 είχαμε 25 εκθέσεις, οι περισσότερες στεγάστηκαν στο Φουαγιέ του Δημοτικού μας Θεάτρου, στην αίθουσα εκδηλώσεων του Δημαρχείου και στην Δημοτική Πινακοθήκη.
• Η δημιουργία ενός ευρύτατου κύκλου συνεργασίας της Φ.Σ. με άλλα πειραϊκά πολιτιστικά σωματεία ή εκπαιδευτικά ιδρύματα, με στόχο την οργάνωση πνευματικών και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων ποιότητος.

Έτσι επιτεύχθηκε συνεργασία με τον ΠΕΙΡΑΪΚΟ ΣΥΝΔΕΣΜΟ, το ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΚΑΙΤΕ ΠΕΙΡΑΙΩΣ (παλαιότερα), τον ΖΗΝΩΝΑ, το ΓΑΛΛΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΠΕΙΡΑΙΑ (μέχρι που έκλεισε στα 2001), και ευκαιριακά με άλλα γνωστά σωματεία και ιδρύματα (Απόφοιτοι Ιωνιδείου, Πρόσκοποι Νέου Φαλήρου, Ίδρυμα Χριστουλάκη).

• Η έκδοση του περιοδικού ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΣΤΕΓΗ με τεύχη σε τρεις περιόδους (1965 – 1997, τεύχη 60) και (2004 – 2012, τεύχη 31), (2016 και εξής) με πολλά αφιερώματα σε μορφές της πειραϊκής πνευματικής παράδοσης ή σημαντικά γεγονότα της εθνικής μας ζωής, αλλά και με ειδικά τεύχη ως «παραρτήματα» του περιοδικού αφιερωμένα σε λογοτέχνες και καλλιτέχνες.
• Η έκδοση δεκάδων βιβλίων Πειραιωτών λογοτεχνών με την ένδειξη ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΣΤΕΓΗ ΠΕΙΡΑΙΩΣ.
• Η δημιουργία μιας πλούσιας βιβλιοθήκης από δωρεές Πειραιωτών, ένα τμήμα της οποίας αποτελείται από βιβλία που αφορούν στην πειραϊκή ιστορία και λογοτεχνία.
• Η προκήρυξη παλαιότερα διαγωνισμών και η απονομή βραβείων σε λογοτέχνες, φοιτητές, σπουδαστές και μαθητές. Ξεχωρίζει ο ετήσιος διαγωνισμός διηγήματος με θέμα τον Πειραιά στην μνήμη του Δημήτρη Λέου.
• Η ίδρυση Θεατρικής Σκηνής (1983-1992) και για σύντομο διάστημα Χορωδίας. Η παράδοση συνεχίζεται με το ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ του Μάνου Χατζηγεωργίου το οποίο εξακολουθεί να συνεργάζεται με την Στέγη.
• Η ίδρυση του Ινστιτούτου Πειραϊκών Μελετών (1978), με σκοπό την έρευνα και την σπουδή της τοπικής ιστορίας. Αποτελεί ζωντανό κομμάτι της ΣΤΕΓΗΣ με σημαντικές δραστηριότητες και διαλέξεις. Κυκλοφόρησε ήδη δύο βιβλία. Εκδίδει μάλιστα κατά περιόδους την εφημερίδα ΠΕΙΡΑΙΟΡΑΜΑ (2013-2014).
• Η ενεργή συμμετοχή στις προσπάθειες την εποχή που δρούσε η Συντονιστική Επιτροπή για την επιστροφή του Λέοντος του Πειραιώς (1992-1995).
• Η εκδήλωση ενδιαφέροντος για τις ελληνόφωνες περιοχές της Κάτω Ιταλίας με σειρά εκδηλώσεων και την αδελφοποίηση με πολιτιστικούς συλλόγους της περιοχής ύστερα από μία πολυήμερη εκδρομή που πραγματοποιήθηκε (1994).
• Η παρουσίαση της τακτικής (ημέρες Τετάρτη) ραδιοφωνικής εκπομπής «Γράμματα και Τέχνες στον Πειραιά» από το ΚΑΝΑΛΙ ΕΝΑ του Δήμου Πειραιά την περίοδο 10.1990 – 7.1991 με 38 συνολικά εκπομπές.
• Η τακτική για πολλά χρόνια (έως το 2008) συμμετοχή στις Εκθέσεις Βιβλίων που οργανώνονται στον λιμένα Ζέας (Πασαλιμάνι) από τον Σύλλογο Βιβλιοπωλών και Εκδοτών Πειραιώς, με ιδιαίτερο περίπτερο, στο οποίο παρουσιάστηκαν βιβλία Πειραιωτών λογοτεχνών και βιβλία με άμεσο πειραϊκό περιεχόμενο.
• Η παρακολούθηση και οι αποφασιστικές παρεμβάσεις με διαβήματα στους αρμοδίους (Υπουργείο Πολιτισμού, Δήμο Πειραιά κ.ά.), για σοβαρά τοπικά πολιτιστικά θέματα (προστασία αρχαιολογικών χώρων, αισθητική αποκατάσταση έργων τέχνης που κοσμούν την πόλη, αξιοποίηση κτηρίων (ίδρυμα Ζαχαρίου, Δημοτικό Θέατρο), δημιουργία εκθεσιακών χώρων, επιστροφή έργων αρχαίας τέχνης που αποκαλύφτηκαν στα 1959, ανέγερση και λειτουργία του Αρχαιολογικού Μουσείου Πειραιά, της Δημοτικής Πινακοθήκης κ.ά). Η συμβολή της ΣΤΕΓΗΣ στην επίλυση των τελευταίων θεμάτων υπήρξε αποφασιστική.

Οι πειραϊκές εφημερίδες βρίθουν από ανακοινώσεις και επιστολές, δελτία τύπου και ειδήσεις για τις παραπάνω δράσεις.

• Η κατόπιν ενεργειών της ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗΣ ΣΤΕΓΗΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ προς την δημοτική αρχή: τοποθέτηση μετά την δωρεά του Ιωάννη Μελετόπουλου της προτομής του ζωγράφου Κωνσταντίνου Βολανάκη στην Μαρίνα Ζέας το 1963, αποκατάσταση της προτομής του ναυάρχου Ανδρέα Μιαούλη στην θέση της, δημιουργία μνημειακού χώρου με το κατάλοιπο (λαμαρίνα) από την έκρηξη του α/π Clan Fraser της 6.4.1941 στον κήπο Θεμιστοκλέους (τώρα η λαμαρίνα φυλάσσεται στην Δημοτική Πινακοθήκη, το μνημείο όμως παραμένει δίχως κάποια διευκρινιστική ένδειξη) και κατασκευή ταφικού μνημείου στο Νεκροταφείο της Αναστάσεως όπου εναποτίθενται τα οστά των Πνευματικών Ανθρώπων του Πειραιά.
• Μεγάλη στιγμή της Φ.Σ. ήταν ο εορτασμός των 170 χρόνων από την ίδρυση του Πειραιά στην Εθνική Λυρική Σκηνή (θέατρο ΟΛΥΜΠΙΑ) στις 21 Νοεμβρίου 2005.
• Για την σημαντική προσφορά της η ΦΙΛΟΓΟΓΙΚΗ ΣΤΕΓΗ τιμήθηκε στα 1985 από την Ακαδημία Αθηνών. Ακολουθεί ένας μακρύς κατάλογος διακρίσεων (διπλωμάτων – μεταλλίων) από αδελφά ιδρύματα, σωματεία, συνδέσμους και συλλόγους.

ΠΡΟΕΔΡΟΙ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗΣ ΣΤΕΓΗΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ

Κώστας Δ. Σούκας. 9.10.1930 – 20.12.1931. Λογοτέχνης, γνωστός κυρίως από την νουβέλλα ΘΑΛΑΣΣΑ (1943, 1958, 1971), τα μυθιστορήματα ΤΟ ΠΟΙΝΙΚΟ ΜΗΤΡΩΟ ΜΙΑΣ ΕΠΟΧΗΣ (1956), και ΚΑΤΑΔΙΚΑΖΕΤΑΙ Η ΕΛΠΙΔΑ (1964).

Γρηγόρης Θεοχάρης. 20.12.1931 – 7.2.1965. Δικηγόρος, λογοτέχνης, πολιτευτής. Χρημάτισε και αντικαταστάτης δήμαρχος Πειραιώς στα 1957.

Δαμιανός Μ. Στρουμπούλης. 7.2.1965 – 6.7.1966. Θεολόγος και συγγραφέας. Από τα ιδρυτικά μέλη του ΦΟΙΝΙΚΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ (1949).

Γιάννης Χατζημανωλάκης. 6.7.1966 – Μάρτιος 2012. Γνωστός συγγραφέας πολλών πειραϊκών βιβλίων, κάποιων εκδοθέντων με χορηγία του Δήμου Πειραιώς.

Νίκος Παπαγιαννάκης. Μάρτιος 2012 – Απρίλιος 2016. Ποιητής λογοτέχνης.

Στέφανος Μίλεσης. Από 19 Απριλίου 2016 έως σήμερα. Ιστορικός, συγγραφέας, αρθρογράφος και ραδιοφωνικός παραγωγός ειδικευμένος στα πειραϊκά θέματα.